Пытанне: Прыватная юрыдычная асоба (заказчык) дае даручэнне (заданне) іншай юрыдычнай асобе (выканаўцу) распрацаваць (стварыць) праграмнае забеспячэнне пры ўмове ўступкі заказчыку выключнага права на распрацаванае праграмнае забеспячэнне.

1. Якія нормы (главы ГК і нарматыўныя прававыя акты) рэгулююць гэтыя адносіны (г. зн. якое прававое рэгуляванне)?

2. Якія магчымыя варыянты афармлення такіх адносін?

Адказ: Сапраўднае пытанне (сітуацыя) закранае адразу дзве сферы адносін: стварэнне (распрацоўка) праграмнага забеспячэння (далей – ПЗ) і перадача выключнага права на яго. Дадзеныя адносіны рэгулююцца нормамі Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь (главы 37 і 60) (далей – ГК) і Закона Рэспублікі Беларусь ад 17 мая 2011 г. № 262-З «Аб аўтарскім праве і сумежных правах» (глава 5) (далей – Закон аб аўтарскім праве).

Заканадаўства Рэспублікі Беларусь не прадугледжвае адзінай дагаворнай канструкцыі на распрацоўку ПЗ і перадачу выключнага права на яго ў выпадку, калі выканаўцам з'яўляецца юрыдычная асоба. Дагавор аб стварэнні і выкарыстанні аб'екта аўтарскага права, які аб'ядноўвае абавязацельствы па стварэнні аб'екта аўтарскага права і абавязацельствы па распараджэнні выключным правам на гэты аб'ект, недастасоўны ў разгляданай сітуацыі, паколькі заканадавец вызначае ў якасці выканаўцы па дадзенаму дагавору толькі аўтара (г. зн. фізічную асобу, творчай працай якой ствараецца аб'ект аўтарскага права) (п. 1 арт. 46 Закона аб аўтарскім праве).

На практыцы распрацоўка ПЗ як выкананне працы адной арганізацыяй па заданні заказчыка (іншай арганізацыі) і перадача такога выніку працы заказчыку афармляецца дагаворам падраду (п. 1 арт. 656 ГК).

Аднак адной перадачы выніку працы (распрацаванага ПЗ) недастаткова. Аўтарскае права на твор не звязана з правам уласнасці на матэрыяльны аб'ект, у якім выражаны твор, а перадача права ўласнасці на матэрыяльны аб'ект сама па сабе не цягне перадачы якіх-небудзь аўтарскіх правоў на твор, выражаны ў гэтым аб'екце (п. 4 арт. 6 Закона аб аўтарскім праве).

Выключныя правы, якія перадаюцца па дагавору, павінны быць у ім вызначаны. Правы, якія не пазначаны ў дагаворы ў якасці перадаваемых, мяркуюцца неперададзенымі, паколькі не даказана іншае (п. 2 арт. 984 ГК). Такім чынам, перадача выключнага права на ПЗ як аб'ект аўтарскага права афармляецца дагаворам уступкі выключнага права (арт. 43 Закона аб аўтарскім праве).

Адным са спосабаў афармлення адносін, звязаных адначасова з распрацоўкай ПЗ і перадачай выключнага права на яго, з'яўляецца заключэнне змешанага дагавора, які змяшчае ў сабе ўмовы дагавора падраду і дагавора ўступкі выключнага права. Для заключэння змешанага дагавора неабходна захаванне ўсіх істотных умоў дагавораў, віды якіх выкарыстоўваюцца (п. 2 арт. 391 ГК).

Аднак варта звярнуць увагу, што ў адпаведнасці з п. 1 арт. 984¹ ГК і часткай першай п. 1 арт. 43 Закона аб аўтарскім праве па дагавору ўступкі выключнага права адзін бок (праваўладальнік) перадае належнае яму выключнае права на вынік інтэлектуальнай дзейнасці ў поўным аб'ёме другому боку. Зыходзячы з фармулёўкі вызначэння дагавора ўступкі выключнага права, мяркуем, што паказаная дагаворная канструкцыя з'яўляецца дастасавальнай ў выпадку, калі аб'ект аўтарскага права ўжо існуе, у прыватнасці, створана праграмнае забеспячэнне.

Мяркуем, адчужэнне выключнага права на ПЗ ў рамках змешанага дагавора, які змяшчае ўмовы дагавора падраду і дагавора ўступкі выключнага права, утрымлівае ў сабе некаторыя рызыкі. Такі дагавор у частцы, якая тычыцца ўступкі выключнага права, можа быць прызнаны адным з бакоў незаключаным па прычыне адсутнасці прадмета дагавора (п. 1 арт. 402 ГК), які з'яўляецца істотнай умовай дагавора ўступкі выключнага права, бо аб'ект аўтарскага права (ПЗ) яшчэ не існуе, адпаведна ў праваўладальніка на момант заключэння такога дагавора адсутнічае выключнае права на такі аб'ект па прычыне яго нястворанасці.

У такім выпадку лічым мэтазгодным пры заключэнні змешанага дагавора прадугледзець у ім канкрэтныя ўмовы, якія тычацца перадачы выключнага права і якія ўступаюць у сілу, напрыклад, з моманту стварэння аб'екта (ПЗ) альбо ў момант перадачы заказчыку выніку працы.

Таксама варыянтам, які гарантуе інтарэсы заказчыка ў частцы набыцця выключнага права, можа выступаць ўмова аб аплаце выкананай выканаўцам працы пасля падпісання дакументаў, з якімі дагавор звязвае момант перадачы выключнага права на ПЗ заказчыку, напрыклад акт выкананых работ. Тут гаворыцца менавіта аб аплаце працы па дагавору падрада. Пры гэтым варта звярнуць увагу, што дагавор ўступкі выключнага права павінен змяшчаць ўмову аб памеры ўзнагароджання або аб парадку яго вызначэння альбо прамое ўказанне на бязвыплатнасць (п. 2 арт. 43 Закона аб аўтарскім праве). Гэта значыць, што кошт перадачы выключнага права павінен вылучацца ў змешаным дагаворы асобна ад кошту работ.

Альтэрнатыўным варыянтам, які будзе гарантаваць заказчыку перадачу выключнага права на ПЗ, можа быць заключэнне папярэдняга дагавора. У адпаведнасці з арт. 399 ГК бакі могуць заключыць папярэдні дагавор, па якому абавязваюцца заключыць у будучыні дагавор (асноўны дагавор) на ўмовах, прадугледжаных папярэднім дагаворам.

У дадзеным выпадку дагавор падраду будзе дапоўнены ўмовамі папярэдняга дагавора, з якіх вынікае абавязак бакоў заключыць дагавор уступкі на раней вызначаных умовах. Пры гэтым заключэнне папярэдняга дагавора, які прадугледжвае заключэнне ў будучыні дагавора ўступкі выключнага права на аб'ект аўтарскага права, які будзе створаны, можа мець месца ў выпадку ўказання ў такім дагаворы даных, якія дазваляюць на момант яго заключэння ідэнтыфікаваць ПЗ, якое падлягае стварэнню і выключнае права на якое будзе перададзена ў сілу заключэння дагавора ўступкі такога права.

06.2024
Ю.А. Дашкоўская (спецыяліст аддзела заканадаўства ў сферы аўтарскага і сумежных правоў упраўлення прававога і кадравага забеспячэння НЦІУ)