Пытанне: Ці неабходна паказваць у падрадковых подпісах да фатаграфій фрагментаў гарадской і сельскай забудовы, якія выкарыстоўваюцца ў манаграфіях і навучальных дапаможніках для архітэктараў, аўтарства і даты ўзвядзення паказальных на іх аб'ектаў?

Адказ: У адпаведнасці з пп. 1 і 2 арт. 6 Закона Рэспублікі Беларусь ад 17 мая 2011 г. № 262-З «аб аўтарскім праве і сумежных правах» (Закон аб аўтарскім праве) аўтарскае права распаўсюджваецца на творы навукі, літаратуры і мастацтва, якія з'яўляюцца вынікам творчай дзейнасці, незалежна ад прызначэння і годнасці твораў, а таксама спосабу іх выражэння, і існуючыя ў якой-небудзь аб'ектыўнай форме (напрыклад, выявы (малюнак, эскіз, чарцёж, фотакадр і інш.)) або аб'ёмна-прасторавай форме (скульптура, макет, збудаванне і інш.).

Заканадаўства не раскрывае паняцце «творчая дзейнасць». Пры гэтым лічыцца, што твор як вынік творчай дзейнасці характарызуецца арыгінальнасцю, навізной, непаўторнасцю і унікальнасцю. Крытэрый творчага характару твора з'яўляецца суб'ектыўным. Пры адсутнасці спрэчкі мяркуецца, што творчы характар прысутнічае.

Такім чынам, аб'екты архітэктуры і іх выявы могуць з'яўляцца самастойнымі аб'ектамі аўтарскага права. Такім чынам, пры выкарыстанні такіх твораў павінны захоўвацца як правы аўтараў фатаграфій, так і правы аўтараў твораў архітэктуры.

Аўтару ў дачыненні да яго твора або іншаму праваўладальніку належаць маёмасныя правы, у тым ліку выключнае права на твор, а таксама асабістыя немаёмасныя правы (п. 1 арт. 15, п. 1 арт. 16 Закона аб аўтарскім праве).

Выключнае права на твор азначае права аўтара ці іншага праваўладальніка выкарыстоўваць твор па сваім меркаванні ў любой форме і любым спосабам, дазваляць або забараняць іншым асобам выкарыстоўваць твор (п. 2 арт. 16 Закона аб аўтарскім праве). Аднак у выпадках, прадугледжаных Законам аб аўтарскім праве, дапускаецца свабоднае выкарыстанне твора без атрымання згоды аўтара (іншага праваўладальніка) і выплаты ўзнагароджання (п. 1 арт. 32 Закона аб аўтарскім праве). Так, правамерна апублікаваныя творы могуць быць выкарыстаны з абавязковым указаннем аўтара твора і крыніцы запазычання ў якасці ілюстрацый у выданнях адукацыйнага характару ў аб'ёме, апраўданым адукацыйнай мэтай (п. 1 арт. 36 Закона аб аўтарскім праве).

Пры гэтым неабходна захоўваць асабістыя немаёмасныя правы аўтара, якія з'яўляюцца неадчужальнымі і невымоўнымі і ахоўваюцца бестэрмінова (п. 1 арт. 20, п. 2 арт. 15 Закона аб аўтарскім праве). Сярод іх права на імя (абз. 3 п. 1 арт. 15 Закона аб аўтарскім праве), якое азначае права аўтара выкарыстоўваць або дазваляць выкарыстоўваць твор пад сапраўдным імем аўтара, выдуманым імем (псеўданімам) або без абазначэння імя (ананімна). Захаванне гэтага права забяспечваецца з дапамогай ўказання адпаведна імя аўтара, яго псеўданіма альбо без ўказання імя ў выпадку ананімнасці аўтара.

Такім чынам, пры выкарыстанні ў выданнях адукацыйнага характару фатаграфічнага твора неабходна ўказаць аўтара фатаграфіі і крыніцу яе запазычання. У выпадку выкарыстання твора архітэктуры, у тым ліку ў форме выявы яго на фатаграфіі, неабходна выконваць права аўтара на імя, у тым ліку шляхам указання яго імя. Пры гэтым атрыманне дазволу на выкарыстанне фатаграфіі ў выданні адукацыйнага характару не патрабуецца (п. 1 арт. 36 Закона аб аўтарскім праве).

З пункту гледжання аўтарскага права ўказанне даты ўзвядзення аб'екта архітэктуры не з'яўляецца абавязковым.

11.2023
Падрыхтавала: В. Д. Ільіна (начальнік аддзела заканадаўства ў сферы аўтарскага і сумежных правоў упраулення прававога і кадравага забеспячэння НЦІУ)