Пытанне: Ці з'яўляецца лагатып аб'ектам аўтарскага права? Якім чынам асоба мае права распараджацца правамі на лагатып, які з'яўляецца аб'ектам аўтарскага права?

Адказ: Згодна з пп. 1 і 2 арт. 6 Закона Рэспублікі Беларусь ад 17 мая 2011 г. № 262-З «Аб аўтарскім праве і сумежных правах» (Закон аб аўтарскім праве) да аб'ектаў аўтарскага права адносяцца творы навукі, літаратуры і мастацтва, якія з'яўляюцца вынікам творчай дзейнасці, незалежна ад прызначэння і годнасці твораў, а таксама спосабу іх выражэння, і існуючыя ў якой-небудзь аб'ектыўнай форме: пісьмовай, вуснай, малюнка (малюнак, эскіз, карціна, карта, план, чарцёж, кіна-, тэле-, відэа-, фотакадр і інш.), іншай.

На падставе ч. 1 п. 5 арт. 6 Закона аб аўтарскім праве аб'ектамі аўтарскага права з'яўляюцца ў тым ліку творы выяўленчага мастацтва, а таксама творы дызайну.

Лагатып можа быць прызнаны аб'ектам аўтарскага права, калі ён адпавядае двум крытэрам абароназдольнасці: з'яўляецца вынікам творчай дзейнасці і мае аб'ектыўную форму выказвання.

Аўтарскае права на твор узнікае ў сілу факту яго стварэння. Для ўзнікнення і ажыццяўлення аўтарскага права не патрабуецца захаванне якіх-небудзь фармальнасцей (п. 1 арт. 8 Закона аб аўтарскім праве). Пры гэтым аўтарам твора з'яўляецца фізічная асоба, творчай працай якога яно было створана (абз. 2 арт. 4 Закона аб аўтарскім праве).

Па агульнаму правілу аўтару ў дачыненні да яго творы належаць асабістыя немаёмасныя і маёмасныя правы, у тым ліку выключнае права.

Выключнае права на твор азначае права аўтара ці іншага праваўладальніка выкарыстоўваць твор па сваім меркаванні ў любой форме і любым спосабам. Пры гэтым аўтару або іншаму праваўладальніку належыць права дазваляць або забараняць іншым асобам выкарыстоўваць твор (ч. 1 п. 2 арт. 16 Закона аб аўтарскім праве).

Для прызнання лагатыпа аб'ектам аўтарскага права неабходна наяўнасць творчай, а не тэхнічнай працы пры яго стварэнні і выраз лагатыпа ў аб'ектыўнай для ўспрымання форме, напрыклад, у форме малюнка.

Адказ на пытанне аб магчымасці распараджэння правамі на лагатып, які з'яўляецца аб'ектам аўтарскага права, залежыць ад наяўнасці або адсутнасці адносін аўтара з іншымі асобамі з нагоды стварэння і выкарыстання лагатыпа. Магчымыя тры сітуацыі.

У выпадку, калі аб'ект аўтарскага права створаны аўтарам па заданні наймальніка або ў парадку выканання абавязкаў, абумоўленых працоўным дагаворам, такі аб'ект з'яўляецца службовым творам (абз. 13 арт. 4 Закона аб аўтарскім праве).

У адпаведнасці з п. 1 арт. 17 Закона аб аўтарскім праве аўтарскае права на службовы твор належыць яго аўтару з улікам асаблівасцяў, устаноўленых дадзеным артыкулам, якія заключаюцца ў тым, што выключнае права на службовы твор, у тым ліку права забараняць іншым асобам выкарыстоўваць твор, належыць наймальніку. За аўтарам застаюцца толькі асабістыя немаёмасныя правы.

У выпадку, калі аўтар стварыў твор па грамадзянска-прававому дагавору (дагавору аб стварэнні і выкарыстанні твора, дагавору аб выкананні работ, аказанні паслуг, які ўключае палажэнні аб прыналежнасці правоў на створаны аб'ект аўтарскага права (змешаны дагавор)), пытанне аб праваўладальніку, які мае права распараджацца правамі на твор, будзе вырашацца ў адпаведнасці з умовамі такога дагавора. У дагаворы можа быць прадугледжана саступка (перадача) аўтарам выключнага права заказчыку або прадастаўленне права выкарыстоўваць твор заказчыкам у вызначаным у дагаворы аб'ёме.

У выпадку адсутнасці ўмоў для прызнання творы службовым аб'ектам альбо аб'ектам, створаным па грамадзянска-прававым дагаворы, у аўтара з моманту стварэння твора ўзнікае аўтарскае права, што дазваляе яму распараджацца правамі на твор, у тым ліку забараняць яго выкарыстанне трэцімі асобамі.

11.2023
Падрыхтавалі: К.У. Янцікава, Н.А. Трухановіч (вядучы спецыяліст аддзела заканадаўства ў сферы аўтарскага і сумежных правоў упраўлення прававога і кадравага забеспячэння НЦІУ)