Пытанне: Якія рашэнні могуць быць прызнаныя рацыяналізатарскімі прапановамі? Які парадак такога прызнання?

Адказ: У адпаведнасці з п. 1 Палажэння аб рацыяналізатарстве ў Рэспубліцы Беларусь, зацверджанага пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 17 лютага 2010 г. № 209 (Палажэнне), рацыяналізатарскай прапановай прызнаецца тэхнічнае рашэнне, якое прадугледжвае стварэнне або змяненне канструкцыі выраба, тэхналогіі вытворчасці і ўжывальнай тэхнікі, складу матэрыялу, якое з'яўляецца новым і карысным для юрыдычнай асобы, у адрас якога яно паступіла, а таксама новае для яго арганізацыйнае рашэнне, якое прадугледжвае эканомію і рацыянальнае выкарыстанне працоўных, паліўна-энергетычных і матэрыяльных рэсурсаў ці іншы станоўчы эфект.

Такім чынам, рацыяналізатарская прапанова павінна быць новай і карыснай для юрыдычнай асобы.

Даведка: прапанова з'яўляецца для юрыдычнай асобы новай, калі да падачы заявы аб рацыяналізатарскай прапанове па ўстаноўленай форме гэта прапанова:

• не выкарыстоўвалася юрыдычнай асобай, акрамя выпадкаў, калі яна выкарыстоўвалася па ініцыятыве аўтара на працягу не больш за 3 месяцы да падачы заявы;
• было невядома юрыдычнай асобе;
• не прадугледжвалася абавязковымі для юрыдычнай асобы тэхнічнымі нарматыўнымі прававымі актамі (п. 2 Палажэння).

Прапанова з'яўляецца для юрыдычнай асобы карыснай, калі гэта прапанова дазваляе атрымаць любы станоўчы эфект (п. 3 Палажэння).

Для прызнання прапановы рацыяналізатарскай аўтар складае ў пісьмовай форме заяву (ч. 1 п. 6 Палажэння).

Рашэнне па заяве прымаецца ў пісьмовай форме кіраўніком юрыдычнай асобы або кіраўніком адпаведнага падраздзялення, на якога дадзеная функцыя ўскладзена загадам юрыдычнай асобы, з улікам заключэння па выніках разгляду заявы (ч. 2 п. 15 Палажэння).

Па прапанове прымаецца адно з наступных рашэнняў:

• прызнаць прапанову рацыяналізатарскай і прыняць да выкарыстання;
• правесці доследную праверку прапановы, па выніках якой прымаецца адно з рашэнняў, прадугледжаных у абз. 2 і 4 п. 16 Палажэння;
• прапанова адхіліць.

Аб прынятым рашэнні паведамляецца аўтару (п.16 Палажэння).

Пасля прыняцця рацыяналізатарскай прапановы да выкарыстання на працягу аднаго месяца аўтару выдаецца пасведчанне на рацыяналізатарскую прапанову (п.19 Палажэння).

Памер узнагароджання за рацыяналізатарскую прапанову і парадак яе выплаты вызначаюцца лакальнымі нарматыўнымі прававымі актамі юрыдычнай асобы, а таксама дагаворам паміж юрыдычнай асобай і аўтарам (п. 22 Палажэння).

Спрэчныя пытанні, звязаныя з рацыяналізатарствам, за выключэннем спрэчак аб аўтарстве, могуць разглядацца камісіяй па рацыяналізатарскіх спрэчках, створанай юрыдычнай асобай, або ў судовым парадку. Спрэчкі аб аўтарстве разглядаюцца толькі ў судовым парадку. Рашэнне Камісіі па рацыяналізатарскім спрэчках можа быць абскарджана ў судовым парадку (п. 24 Палажэння).

11.12.2023
Н.А. Трухановіч (вядучы спецыяліст аддзела заканадаўства ў сферы аўтарскага і сумежных правоў упраўлення прававога і кадравага забеспячэння НЦІУ)